Tyler Shultz i Erika Cheung to sygnaliści, którzy ujawnili nielegalne, często zagrażające życiu praktyki Elizabeth Holmes. Jako pierwszy sprawę niedziałającej technologii opublikował w 2015 The Wall Street Journal, gdyż to do niego zwrócili się sygnaliści z Theranos. Od samego początku The WSJ śledzi szczegóły tego biotechnologicznego skandalu i dostarcza aktualnych wiadomości na temat procesu sądowego Holmes.
Theranos – ulubieniec Doliny Krzemowej
Theranos to założona w 2003 roku firma z dziedziny biotechnologii. Miała być ona rozwiązaniem problemów związanych ze złożonymi i zajmującymi czas badaniami diagnostycznymi dla milionów ludzi. Start-up został stworzony przez byłą studentkę Stanford University, 19-letnią Elizabeth Holmes.
Elizabeth Holmes podczas konferencji Techcrunch Disrupt
8 września, 2014, San Francisco / ©Techcrunch (CC BY 2.0)
Holmes ogłosiła, że pracuje nad stworzeniem urządzenia, dzięki któremu z próbki o objętości kilku kropli krwi, pobranej z palca pacjenta będzie można wykryć setki różnych chorób. Zapowiadało się genialnie. Obiecywano, że niekończące się kolejki do lekarza przejdą do historii. Pacjentom z nowotworami nowe podejście miało zapewnić szybsze i mniej bolesne badania. Finalnym celem firmy miało być wprowadzenie urządzenia do powszechnej sprzedaży tak, aby każda osoba mogła posiadać je w domu i móc przeprowadzać sobie badania samodzielnie, jeszcze przed wizytą u lekarza. Samodzielne pobranie kilku kropli krwi z palca - to brzmi jak marzenie.
Niestety, rzeczywistość okazała się zgoła inna. Urządzenie o nazwie Edison nigdy nie działało jak oczekiwano. Tylko 12 na 100 przebadanych pacjentów otrzymało prawidłowe wyniki badań. Naukowcy Theranos nie byli w stanie sprostać założeniom projektu i pokonać wielu istotnych problemów.
Elizabeth Holmes nie chciała przyznać się do porażki. Ta młoda bizneswoman, nazywana przez media „następczynią Steve'a Jobsa”, przez lata potrafiła oszukać najwybitniejsze głowy biznesu i polityki, sięgając po setki milionów dolarów na badania i rozwój firmy.
Podczas swojej wieloletniej działalności Holmes wielokrotnie kłamała. Wciąż pokazywała inwestorom sfabrykowane wyniki pracy Edisona, jednocześnie fałszując wyniki badań krwi prawdziwych pacjentów i prowadząc analizy typowej objętości próbek.
Syganaliści Theranos
Nikt nie wie, jak daleko mogły posunąć się te nielegalne działania. Jedno jest pewne – kiedy do Theranos dołączyli Erika Cheung i Tyler Shultz (wnuk jednego z głównych inwestorów, byłego sekretarza USA Georga Schultza), sytuacja Elizabeth Holmes całkowicie się zmieniła. Cheung i Shultz byli młodymi pracownikami laboratorium zatrudnionymi zaraz po studiach.
Erika Cheung / TEDx
Zajmowali się przeprowadzaniem prostych analiz laboratoryjnych krwi. Młodzi ludzie, którzy poznali się dopiero podczas wspólnej pracy w Theranos, szybko zauważyli niedociągnięcia i wykroczenia popełniane przez ich współpracowników i szefów. Od początku byli zaskoczeni surowymi zasadami bezpieczeństwa wprowadzonymi przez firmę. Z czasem dowiedzieli się, dlaczego założyciele tak bardzo dbali o utrzymanie sposobu działania Edisona w tajemnicy.
Okazało się, że Theranos okłamywał nie tylko inwestorów, ale także pacjentów, często raportując błędne wyniki analiz. Pracownicy byli zmuszani do wykonywania badań krwi na aparaturze konkurencji – Siemensa. Oczywiście, wszystko z zachowaniem najwyższego poziomu bezpieczeństwa i dyskrecji. Wszyscy pracownicy zostali zmuszeni do podpisania licznych umów o zachowaniu poufności, które nakładały wielomilionowe kary za ujawnienie postronnym osobom szczegółów działalności Theranos.
“Wydawało mi się to swego rodzaju ostatnią deską ratunku, aby przekazać prawdę o tym, co dzieje się z próbkami pacjentów”
Cheung w wywiadzie dla The Wall Street Journal.
Chociaż wielu osobom nie podobały się praktyki firmy, tylko Cheung i Shultz sprzeciwili się jednorożcowi z Doliny Krzemowej. W 2015 roku młodzi technicy laboratoryjni postanowili ujawnić swoją wiedzę o nielegalnych, często zagrażających życiu praktykach dziennikarzowi „The Wall Street Journal” Johnowi Carreyrou. Jego artykuł stał się początkiem końca kariery i biznesu Elizabeth Holmes.
Tyler Shultz / Audible
Pochodzące bezpośrednio od pierwszych demaskatorów Theranos rewelacje przyciągnęły uwagę mediów i jednostek rządowych USA. Theranos zaangażował swoich najlepszych prawników, aby pozywali zarówno „The Wall Street Journal” jak i sygnalistów, ale ich działania spełzły na niczym.
„Tajemnicą poliszynela w Theranos był fakt, że ta technologia po prostu nie istniała”
Shultz w wywiadzie dla National Public Radio (NPR)
Na jaw zaczęło wychodzić coraz więcej nadużyć i nielegalnych działań firmy. W kwietniu 2016 r. prokuratorzy federalni i amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) wszczęli śledztwo przeciwko Elizabeth Holmes i jej współpracownikowi i partnerowi życiowemu Sunny’emu Balwaniemu, w sprawie rzekomego wprowadzania w błąd inwestorów i urzędników państwowych w zakresie opracowywanej przez nich technologii. Wkrótce postawiono im zarzuty.
Elizabeth A. Holmes i Ramesh “Sunny” Balwani (...), są oskarżeni o oszustwo bankowe, z naruszeniem §1343 18 Kodeksu Karnego USA. i spisek w celu popełnienia oszustwa elektronicznego, z naruszeniem §1349 18 Kodeksu Karnego USA. Zarzuty wynikają z domniemanych fałszywych oświadczeń pozwanych na temat ich firmy i jej technologii badań medycznych.
Stany Zjednoczone przeciwko Elizabeth A. Holmes i innym 18-CR-00258-EJD
Proces Elizabeth Holmes
W wyniku toczącego się procesu, po 15 latach od rozpoczęcia działalności Theranos przestał funkcjonować a Elizabeth Holmes z milionera stała się bankrutem. Ponadto zarówno ona, jak i Balwani zostali skazani na kary więzienia – Holmes na ponad 11 lat, a Balwani na około 13 lat – oraz na kary finansowe za oszustwa wobec inwestorów start-upu.
„Cieszę się, że została uznana winną tych zbrodni i czuję, że dzięki temu się zrehabilitowałem i dobrze się z tym czuję.”
Shultz w wywiadzie w CBS News
W 2019 Holmes potajemnie poślubiła Billa Evansa, spadkobiercę sieci hoteli Evans Hotel Group w Kalifornii. Parze urodziło się dwoje dzieci - 10 lipca 2021 i 24 lutego 2023. Z tego powodu Holmes opóźniono rozpoczęcie odsiadywania wyroku aż do 27 kwietnia 2023. W maju 2023 kobieta wciąż pozostawała na wolności, ponieważ w ostatniej chwili wniosła apelację od wyroku sądu.
Sunny Balwani, który został skazany na około 13 lat więzienia, rozpoczął odsiadywanie wyroku w kwietniu 2023.
Do dziś wielu kojarzy nazwiska Cheung i Shultza jako najbardziej znanych sygnalistów. Dzięki ich odwadze i determinacji praktyki Theranos zostały ukrócone, a pacjenci nie są już narażeni na kłamstwa i niebezpieczeństwo.
Elizabeth Holmes w więzieniu
Wniosek Elizabeth Holmes o pozostanie na wolności za kaucją został odrzucony przez sąd apelacyjny. 30 maja 2023 r. Holmes zgłosiła się do Federalnego Obozu Więziennego w Bryan w Teksasie w dniu wyznaczonym przez sędziego po nieskutecznej apelacji. Przybycie nastąpiło ponad rok po zapadnięciu wyroku skazującego w sprawie. W więzieniu Holmes odsiedzi swój 11-letni i 3-miesięczny wyrok. W swoim ostatnim domu w Kalifornii zostawiła rodzinę - męża i dwójkę dzieci. Niemniej jednak będą mogli się widywać podczas weekendowych godzin odwiedzin i świąt federalnych w FPC Bryan.
FPC Bryan to minimalnie zabezpieczony federalny obóz więzienny dla kobiet. Cechuje go niewielka liczba personelu i brak drutu kolczastego, a zamiast cel dostępne są pokoje w dedykowanej części mieszkalnej. Więźniowie w FPC Bryan są przydzielani do pracy, głównie w gastronomii lub w fabryce, z wynagrodzeniem od 0,12 do 1,15 USD za godzinę. Odzież więzienna jest w kolorze khaki i składa się ze spodni i koszuli. Posiadanie biżuterii jest zabronione, chyba że jest to obrączka ślubna lub niezawierajacy kamieni medalik religijny z łańcuszkiem. Żadna z tych rzeczy nei może przekroczyć wartości 100 USD.
Przypuszcza się, że jako osoba wykształcona Holmes w czasie pobytu w więzieniu może zechcieć udzielać się jako wolontariuszka np. jako nauczycielka.
W osobnym orzeczeniu sądu z maja 2023 r. Holmes i Balwani zostali również zobowiązani do zapłacenia 452 mln dolarów odszkodowania na rzecz poszkodowanych.
Filmy o Theranos
Historia Holmes i Theranos okazała się bardzo atrakcyjna do przedstawienia w filmie.
Serial telewizyjny „Zepsuta krew” z 2022 roku opowiada realia kariery Holmes i założonego przez nią innowacyjnego startupu. Osiem odcinków opisuje aspiracje Holmes, która pragnęła zostać wynalazczynią na miarę Steva Jobsa. Historia kończy się, gdy pracownicy Theranos ujawniają prawdę o tym, jak w rzeczywistości przebiegał rewolucyjny projekt.
W 2019 roku ukazał się film „Wynalazczyni: Dolina Krzemowa w kropli krwi”. Dokument pokazuje, jak ogromną wagę firma przywiązywała do działań marketingowych i kontaktów z mediami, jednocześnie zaniedbując aspekt R&D i opinie autorytetów medycznych. Elizabeth Holmes i Sunny Balwani zdawali się wierzyć w powodzenie swojego projektu i chętnie sięgali po pieniądze inwestorów i zaufanie pacjentów.
Co się stało z Eriką Cheung?
Cheung odeszła z Theranos. Od tego czasu wzięła udział w spotkaniu TEDxBerkeley i opowiedziała o swoich doświadczeniach.
W 2014 roku podjęła się współpracy w zakresie badań i rozwoju z firmą Antibody Solutions. Jest współzałożycielką Ethics in Entrepreneurship, organizacji szkolącej przyszłych liderów technologii, którą opisuje jako powstałą „na zgliszczach skandalu Theranos i kierującą się rozszerzonym i ulepszonym podejściem do przedsiębiorczości”.
Obecnie Cheung żyje i pracuje w Nowym Jorku oraz w Los Angeles, jednocześnie kontynuując swoją aktywność zawodową na rzecz firm z regionu Azji i Pacyfiku.
Even having lived through the expereince, the documentary was really insightful and offered a fresh perspective on Theranos case. A cautionary tale any entrepreneur can learn from. https://t.co/XnVGLNTmTN
— Erika Cheung (@ErikaMCheung) January 28, 2019
Co się stało z Tylerem Shultzem?
Po odejściu z Theranos Shultz wrócił na Stanford, żeby pracować nad technologią gigantycznego oporu magnetycznego (GMR) w grupie badawczej Wang Lab.
Obecnie, Tyler jest współzałożycielem i Szefem Produktu w The Healthyr Co., firmie, która umożliwia pacjentom wczesną identyfikację zagrożeń i przejęcie kontroli nad swoim zdrowiem. Klienci otrzymują dzięki temu cenne wskazówki na temat swojego stanu zdrowia i zalecanych działań.
Oprócz wielu innych działań zawodowych, Shultz jest także doradcą w The Signal Network, która wspiera sygnalistów i pomaga koordynować międzynarodowe śledztwa dziennikarskie przeciwko nadużyciom ze strony korporacji i łamaniu praw człowieka.
This has been a long chapter of my life. I am happy that justice has been served and that this saga is finally in my rearview mirror. Proud of the impact that Erika and I had. Hope to inspire other young professionals to hold their leaders accountable.
— tylershultz (@TylerShultz_) January 4, 2022
Bycie sygnalistą w Theranos przyniosło też szkody w życiu osobistemu Shultza. Doprowadziło do napiętych relacji z jego dziadkiem Georgem Shultzem, który mocno wierzył w Edisona i Holmes.
Czy George Shultz przeprosił Tylera Shultza?
W wywiadzie udzielonym 4 stycznia 2022 dla CBS Tyler Shultz powiedział, że przed śmiercią Georga Shultza w lutym 2021 zdążyli się pogodzić. Tyler potwierdził, że w końcu dziadek przyznał mu rację, mimo że nigdy go nie przeprosił.
